از این منظر پایگاه تغذیه سالم مکانی است در مدرسه که ساختمان آن مطابق ماده دو تبصره آییننامه بهداشت محیط مدارس و برابر با قانون اصلاح ماده13 قانون موادخوراکی، آشامیدنی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی احداث و تجهیز شده و موادخوراکی بهعنوان میانوعده از طریق آن به دانشآموزان عرضه میشود.
میانوعده: موادغذاییای است که در دو میانوعده صبح و بعدازظهر مصرف میشود. میانوعده باید 400-300کیلوکالری انرژی و 12-10گرم پروتئین و بخشی از ریزمغذیها مانند آهن، ویتامین و... مورد نیاز روزانه دانشآموزان را تأمین کند.
شرایط بهداشتی پایگاه تغذیه سالم
این شرایط در سه بعد مطرح میشوند:
1 - مواد خوراکی
2 - فضای فیزیکی
3 - فرد متصدی بوفه/ فروشنده موادخوراکی
موادخوراکی: موادخوراکیای که قابل عرضه در پایگاه تغذیه سالم هستند عبارتند از:
الف) انواع خوراکیهای بستهبندی شده دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علامت استاندارد، نام و نشانی کارخانه، تاریخ تولید و انقضای معتبر، مشخصات ترکیبات تشکیلدهنده، پوشش سالم و تمیز.
ترجیحا این مواد از موادی انتخاب شوند که دارای برچسب موادغذایی باشند. این مواد عبارتند از:
خشکبار، خرما، انواع میوه خشک، انواع مغزها (گردو، بادام، بادامزمینی، فندق، بادامهندی، پسته)، کشمش، نخودچی، آجیل، سویا، توتخشک و انجیرخشک
انواع ماست و کشک، انواع شیر، پنیر و بستنی (بهجز بستنی یخی) همه پاستوریزه یا استریلیزه
میوه: انواع میوه سالم، شسته شده و ضدعفونی شده در بستهبندیهای یکنفره وکیوم شده
نوشیدنیها: دوغ بدونگاز و انواع آبمیوه طبیعی (استریلیزه یا پاستوریزه)، ماءالشعیر، آبمعدنی
بیسکوئیت، کیک و کلوچه: شامل انواع کلوچههای سنتی توصیه میشود بیسکوئیت از نوع سبوسدار و کیک و کلوچه از نوع غنیشده و تهیه شده با روغن حاوی اسیدچرب با ترانس زیر 10درصد عرضه شود.
ب) لقمه سالم شامل نان و پنیر و گردو، نان و تخممرغ، نان و پنیر و خیار، نان و پنیر و گوجهفرنگی و نان و کره و عسل
تبصره: خیار و گوجهفرنگی، شسته شده و ضدعفونی شده باشد.
توصیه میشود از نانهای سفید بهعلت دارا بودن نمایه کلسیمی بالا کمتر استفاده شود و به جای آن از انواع نانهای سبوسدار و غنی شده استفاده شود.
ج) غذاهای پخته مانند انواع آش و سوپ، لوبیا، عدس، حلیم، شلهزرد، فرنی، سمنو به شرط داشتن تمامی شرایط تهیه آنها مطابق با موارد زیر:
داشتن آشپزخانه مطابق با ماده دو تبصره سه آییننامه بهداشت محیط مدارس الزامی است.
ارائه موادغذایی در ظروف یکبار مصرف
پخت روزانه
نظارت انجمن اولیاء و مربیان بر پخت و توزیع آنها
پخت در شرایط بهداشتی و رعایت کامل نکات بهداشتی
تبصره: در مورد غذاهایی که از بیرون (مراکز پخت) تهیه میشوند، وضعیت بهداشتی مرکز پخت و شرایط حملونقل غذا باید مطابق با آییننامه مرتبط با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد. در مورد این نوع غذاها به نکات زیر نیز
توجه شود:
میزان نمک مصرفی در غذا زیاد نباشد.
روغن بهکار رفته با اسیدچرب ترانس کمتر از 10درصد باشد.
موادغذایی و نوع غذا براساس مقدار نیاز دانشآموزان به انرژی و پروتئین براساس سن درنظر گرفته شود.
حجم غذا متناسب با سن و انرژی مورد نیاز درنظر گرفته شود.
از توزیع نوشابههای گازدار (بهجز ماءالشعیر) همراه با غذا یا مجزا خودداری شود.
موادغذاییای که عرضه آن در پایگاه تغذیه سالم غیرمجاز است:
انواع پفک، انواع یخمک، نوشابههای گازدار (بهجز ماءالشعیر)، آدامس، سوسیس، کالباس، سالادالویه، چیپس، انواع لواشک ، آلو و آلوچه فاقد شرایط بند الف، آبنباتهایی که به سطح دندان میچسبند، آبمیوههایی که از آب و قند و اسانس میوه تهیه شدهاند، فلافل و بستنییخی.
جدول فهرست موادغذایی قابل عرضه در پایگاههای تغذیه سالم و جدول موادغذایی که عرضه آن در پایگاههای سالم غیرمجاز است، باید در محل مناسب و در معرض دید دانشآموزان و کارکنان مدارس نصب شود.
جدول فهرست موادغذایی قابل عرضه در پایگاه های تغذیه سالم
ردیف | موادغذایی | فهرست مواد غذایی |
1 | خشکبار، خرما و انواع مغزها | پسته، بادام، گردو، بادام زمینی، بادام هندی، فندق، نخودچی، توت خشک، انجیرخشک، کشمش، آجیل سویا و خرما(بسته بندی شده)، انواع میوه خشک |
2 | شیر و فراوردههای آن | انواع شیر، انواع ماست، کشک، پنیر(پاستوریزه، استریلیزه بسته بندی شده) |
3 | نوشیدنی | آبمیوه های طبیعی و دوغ بدون گاز (پاستوریزه و استریلیزه)، ماءالشعیر، آب معدنی |
4 | میوه | سیب، نارنگی، پرتغال و موزه شسته شده، ضدعفونی شده و وکیوم شده در بسته بندی یک نفره |
5 | بیسکوئیت، کیک و کلوچه |
انواع بیسکوئیت، ترجیحا از انواع غنی شده، سبوس دار و تهیه شده با روغن دارای اسیدچرب با ترانس زیر 10 درصد |
6 | لقمه سالم | نان و پنیر و گردو، نان و پنیروخیار، نان و پنیر و گوجه فرنگی، نان و کره و عسل، نان و تخم مرغ پخته (نان ترجیحا سبوس دار) |
7 | غذاهای پخته | انواع آش و سوپ، لوبیا، عدس، حلیم، شله زرد، سمنو، فرنی و شیربرنج |
جدول فهرست موادغذایی که عرضه آن در پایگاه های تغذیه سالم غیرمجاز است
ردیف | موادغذایی غیرمجاز |
1 | انواع پفک |
2 | انواع یخمک |
3 | نوشابه های گازدار(به جز ماءالشعیر) |
4 | آدامس |
5 | سوسیس وکالباس |
6 | سالادالویه |
7 | چیپس |
8 | انواع لواشک،آلو و آلوچه فاقد شرایط بهداشتی |
9 | آب نبات هایی که به سطح دندان می چسبند |
10 | آبمیوه هایی که از آب، قند و اسانس میوه تهیه شده اند |
11 | فلافل |
12 | بستنی یخی |